تاب آوری و نمایش درمانی
کودکان مبتلا به افسردگی با چالش‌های قابل توجهی در حوزه سلامت روان و بهزیستی روانشناختی مواجه هستند. مطالعه حاضر با مقایسه دو مداخله نمایش درمانی و آموزش تاب‌آوری، راهکارهای نوینی را برای کاهش اضطراب و پرخاشگری در این گروه ارائه می‌دهد. یافته‌ها نشان می‌دهند نمایش درمانی به‌عنوان یک روش درمانی جامع‌تر، تأثیرات بالینی معناداری بر هر دو متغیر دارد.
روش‌شناسی پژوهش
این مطالعه نیمه‌تجربی با طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون روی ۶۰ دانش‌آموز پسر ۷ تا ۱۲ ساله مبتلا به افسردگی در تهران انجام شد. شرکت‌کنندگان به‌صورت تصادفی در سه گروه نمایش درمانی، آموزش تاب‌آوری و گروه کنترل قرار گرفتند. مداخلات شامل ۹ جلسه ۶۰ دقیقه‌ای با محوریت تکنیک‌های نقش‌آفرینی ساختاریافته در نمایش درمانی و تمرینات شناختی-رفتاری در آموزش تاب‌آوری بود. ارزیابی نتایج با استفاده از پرسشنامه‌های استانداردشده اضطراب اسپنس و پرخاشگری باس-پری صورت گرفت.
یافته‌های کلیدی
کاهش اضطراب: هر دو مداخله نمایش درمانی (میانگین کاهش: ۱۲٫۷ امتیاز) و آموزش تاب‌آوری (میانگین کاهش: ۱۰٫۳ امتیاز) نسبت به گروه کنترل تفاوت آماری معناداری نشان دادند ()، اما برتری معناداری بین دو روش مشاهده نشد ().
کاهش پرخاشگری: نمایش درمانی با کاهش ۱۵٫۴ امتیازی، عملکرد بهتری نسبت به آموزش تاب‌آوری (کاهش ۴٫۱ امتیازی) و گروه کنترل داشت (). تفاوت بین آموزش تاب‌آوری و گروه کنترل از نظر آماری معنادار نبود.
مکانیسم‌های اثرگذاری نمایش درمانی
سایکودراما با بهره‌گیری از تخلیه هیجانی و بازسازی شناختی از طریق تکنیک‌هایی مانند:
۱. بازی نقش معکوس (درک دیدگاه دیگران)
۲. ایفای نقش آینده (آماده‌سازی برای سناریوهای استرس‌زا)
۳. استفاده از عروسک‌ها به‌عنوان واسطه بیان احساسات
این فرآیندها به کودکان اجازه می‌دهند تجربیات عاطفی خود را در فضایی امن بازسازی کرده و پاسخ‌های سازگارانه‌تری را تمرین کنند. در مقابل، آموزش تاب‌آوری عمدتاً بر تقویت مهارت‌های حل مسئله و تنظیم هیجانی متمرکز است که ممکن است برای کاهش پرخاشگریِ ریشه‌دار در تجربیات هیجانی عمیق‌تر، کافی نباشد.
نتایج و پیامد‌ها
نتایج این مطالعه سه پیام کلیدی برای متخصصان دارد:
۱. اولویت‌دهی به نمایش درمانی در مواردی که پرخاشگری با افسردگی هم‌آیندی دارد.
۲. ادغام تکنیک‌های مبتنی بر نقش‌آفرینی در پروتکل‌های درمانی موجود.
۳. طراحی مداخلات ترکیبی که همزمان از مکانیسم‌های هیجانی (نمایش درمانی) و شناختی (تاب‌آوری) بهره می‌برند.
این یافته‌ها با ادبیات پژوهشی در مورد نقش تجربه‌زیسته بدنی در تنظیم هیجان همسو است. مطالعات نوروساینس نشان می‌دهد فعالیت‌های مبتنی بر حرکت و بیان فیزیکی (مانند نمایش درمانی) باعث تعدیل فعالیت آمیگدال و بهبود یکپارچگی هیجانی-شناختی می‌شود.
برگرفته از: تاب آوری و نمایش درمانی - خانه تاب آوری ایران