امام علی: عدالت فراتر از روابط شخصی است
این حدیث از امام باقر علیه السلام تا حد زیادی به اهمیت عدالت و انصاف در جامعه اسلامی اشاره دارد. امام میفرماید که اميرالمؤمنين عليه السلام به قنبردستور داد مردى را حدّ بزند . قنبر از روى عصبانيت سه تازيانه بيشتر زد. على عليه السلام قنبر را با سه تازيانه قصاص كرد. قصه‌ای که در این حدیث روایت شده، نشان‌دهنده دقت و نظام‌مندی در اجرای احکام و دستورات الهی است. در واقع، امام علی علیه السلام به عنوان الگوی کامل عدالت، نمی‌تواند به سادگی از کنار تخلف کسی بگذرد، حتی اگر این شخص یکی از نزدیک‌ترین یارانش باشد.
اولین نکته‌ای که از این حدیث می‌توان دریافت، عمق وفاداری امام علی علیه السلام به اصول عدالت است. قنبر، یکی از یاران وفادار و نزدیک به امام، به دلیل عصبانیت و خشم خود، از مرز دستورات و احکام عبور کرده و به فرد مورد نظر بیش از حد مجازات داده است. این نشان‌دهنده این است که کشور و جامعه اسلامی نمی‌تواند از اطاعت از قوانین الهی و انسانی چشم‌پوشی کند.
امام علی علیه السلام وقتی متوجه این عمل می‌شود، بدون هیچ گونه تساهل و همچنین از روی هیچ گونه رابطه شخصی، به قصاص قنبر می‌پردازد. در اینجا باید تاکید کرد که عدالت هیچ‌گاه تابع احساسات شخصی نیست. حتی اگر این رفتار به معنای مجازات یکی از نزدیکان و دوستانش باشد، امام به اصول خود پایبند می‌ماند.
این ماجرا در واقع نشان‌دهنده این است که انسانی که به مقام رهبری و هدایت رسیده، باید از احساساتی نظیر خشم و عصبانیت دوری کند. امام علی علیه السلام به خوبی می‌داند که اگر قنبر خطا کرده باشد، مجازات او نیز باید مطابق با قانون و عرف اسلامی باشد. او با قصاص قنبر نشان می‌دهد که هیچ‌کس در برابر عدالت مصون نیست و همه باید تحت قانون زندگی کنند.
قصه قنبر و امیرالمؤمنین همچنین به ما یادآوری می‌کند که تکرار اصول اخلاقی و انسانی، ستون فقرات جامعه‌ای سالم و پیشرفته را تشکیل می‌دهد. دیانت و رهبری خوب در گروی وجود انصاف و عدل است، و این موضوع به وضوح در رفتار امام علی علیه السلام مشهود است. اخلاق در رهبری، به معنای این نیست که رهبری همیشه در برابر دوستان خود تساهل و تسامح کند، بلکه باید حقیقت و انصاف را در نظر بگیرد و به آن پایبند باشد.
پس از واقعه مذکور، می‌بینیم که چگونه رفتار امام علی علیه السلام به دیگران قوای تشخیص و ارزیابی درست را می‌آموزد. او می‌خواهد به جامعه درس بیاموزد که اداره‌ی جامعه نیازمند صداقت، شفافیت و عدم تبعیض است. نباید اجازه داد که حس‌های شخصی و جدایی‌های عاطفی در سرنوشت دیگران تأثیر بگذارد. بلکه باید توجه داشت که اعمال زیان‌آور نه تنها ممکن است شخص را گرفتار کند، بلکه عواقب آن ممکن است به جامعه نیز منتقل شود.
تاریخ و فرهنگ اسلامی پر از درس‌های اینچنینی است که همواره ما را به تفکر در جوانب معنوی و اخلاقی زندگی دعوت می‌کند. امام علی علیه السلام در این حدیث به بهترین وجه این نکته را به تصویر می‌کشد که انسان‌ها باید از روحیه انتقادی و احتیاط دائم در رفتار و اعمال خود برخوردار باشند. او همچنین به ما یادآوری می‌کند که حتی اگر انسانی دارای مقام و مرتبه بالایی باشد، باید به شدت مراقب خواسته‌ها و رفتارهای خود باشد تا از مسیر عدالت و انصاف رفتار کند.
در انتها، باید گفت که این حدیث از امام باقر علیه السلام تنها یک قصه تاریخی نیست، بلکه نقطه‌ای مهم در جستجوی عدالت، انصاف و مراقبت از اصول اخلاقی است. امام علی علیه السلام با قضاوت‌هایی عادلانه به ما نشان می‌دهد که در دنیای امروز، بهتر است اصول انسانی و اخلاقی را در صدر توجهات خود قرار دهیم و آن‌ها را در زندگی روزمره‌امان پیاده کنیم. فقط در این صورت است که می‌توانیم به عنوان یک جامعه سالم و موفق به زندگی ادامه دهیم. یادآوری این نکته مهم است که عدالت و اخلاق نه تنها در مورد رفتارهای شخصیت‌ها، بلکه حتی در تعاملات روزمره ما با یکدیگر نیز باید مورد توجه قرار گیرد و استمرار یابد.