امام هادی(ع) و فلسفه عدالت و ظن
احادیث اهل بیت به ویژه سخنان امام هادی (ع) در زمینه اخلاق و رفتار اجتماعی بسیار حائز اهمیت است. در حدیثی از ایشان آمده است: ̎ اگر زمانی باشد که عدل در آن غالب‌تر از ظلم باشد، پس گمان بد به کسی حرام است مگر اینکه از او بدی معلوم شود و اگر زمانی باشد که ظلم بر عدل غالب باشد، برای کسی سزاوار نیست که گمان خوب به کسی ببرد مگر اینکه از او خوبی معلوم گردد. ̎ این حدیث عمق فلسفه اخلاقی و اجتماعی را در خود نهفته دارد و می‌تواند راهگشای بسیاری از مسائل امروز جامعه ما باشد.
امام هادی (ع) در این حدیث به توازن بین دو مفهوم عدالت و ظلم اشاره می‌کند و نشان می‌دهد که شرایط اجتماعی و سیاسی چگونه می‌تواند بر برداشت‌ها و نگرش‌های ما نسبت به یکدیگر تأثیر بگذارد. هنگامی که جامعه‌ای در شرایطی است که عدالت بر ظلم غالب است، باید به یکدیگر اعتماد کرده و گمان بد به دیگران نبندیم. این دعوت به حسن ظن، به معنای تسهیل روابط اجتماعی و ایجاد فضایی پر از محبت و همدلی است. در چنین شرایطی، هر فرد به‌عنوان عضو جامعه، مسئول است که با نگاهی مثبت به دیگران خویشتن را در این فضای سالم اجتماعی سهیم کند.
از سوی دیگر، زمانی که ظلم در جامعه غالب شود، امام هادی (ع) هشدار می‌دهد که در این شرایط نباید به دیگران حسن ظن داشت مگر اینکه شواهدی روشن و مستند از خوبی‌های آنها وجود داشته باشد. در چنین حالتی، افراد باید در مورد یکدیگر محتاط باشند و به راحتی به اعتماد نکنند چرا که ممکن است به‌راحتی مورد سوءاستفاده قرار گیرند. این نکته نشان‌دهنده واقع‌نگری و احتیاط در روابط اجتماعی است که در آن عقلانیت و تدبیر در تعاملات انسانی بسیار مهم و ضروری است.
این حدیث به ما یادآوری می‌کند که چگونه باید در مواجهه با یکدیگر با دقت و احتیاط عمل کنیم. وقتی عدالت یا ظلم در یک جامعه غالب شود، باید مراقب قضاوت‌های خود نسبت به دیگران باشیم. قضاوت نادرست و بی‌مبنا می‌تواند عواقب خسارت باری داشته باشد و روابط اجتماعی را تحت تأثیر قرار دهد.
در نتیجه، آموزه‌های امام هادی (ع) در این حدیث، نه تنها برای زمانه ایشان بلکه برای تمامی زمان‌ها و فرهنگ‌ها صادق است. این آموزه‌ها در واقع چراغی برای راهنمایی ما در روابط اجتماعی و ایجاد فضایی از اعتماد و محبت در جامعه است. توجه به این نکات اخلاقی و اجتماعی می‌تواند به بهبود روابط میان انسان‌ها و برقراری عدالت واقعی کمک کند. با بهره‌گیری از این آموزه‌ها، می‌توانیم زندگی اجتماعی بهتری را شکل دهیم و از آسیب‌های احتمالی ناشی از قضاوت‌های نادرست جلوگیری کنیم.